Breadcrumbs

W dzisiejszym cyfrowym świecie, gdzie każda sekunda decyduje o tym, czy użytkownik zostanie na stronie, czy z niej ucieknie, nawigacja odgrywa kluczową rolę. Jednym z najbardziej niedocenianych, a jednocześnie niezwykle skutecznych narzędzi poprawiających komfort poruszania się po serwisie są breadcrumbs, czyli nawigacja okruszkowa. Czym dokładnie są te „okruchy chleba” na stronach internetowych? Jak pomagają użytkownikom i wyszukiwarkom, a także jak wdrożyć je w praktyce? Ten przewodnik odpowie na wszystkie te pytania, wyjaśni podstawy, typy oraz najlepsze praktyki związane z breadcrumbs, a także pokaże, dlaczego nie warto ich pomijać podczas projektowania nowoczesnych stron internetowych.

Czym są breadcrumbs? Definicja i podstawowe informacje

Breadcrumbs, czyli nawigacja okruszkowa, to specjalny element interfejsu, który wyświetla ścieżkę prowadzącą do aktualnie oglądanej podstrony. W praktyce to rodzaj menu pokazującego, gdzie dokładnie w strukturze serwisu znajduje się użytkownik. Wyobraź sobie, że przeglądasz sklep internetowy: zaczynasz od strony głównej, potem przechodzisz do kategorii „Elektronika”, następnie do „Laptopy”, a na końcu trafiasz na konkretny model. Breadcrumbs pozwalają Ci w każdej chwili wrócić do poprzedniego poziomu jednym kliknięciem. To narzędzie szczególnie ważne na rozbudowanych stronach, gdzie łatwo się zgubić. Okruszki pojawiają się zwykle w górnej części strony, tuż pod nagłówkiem, i prezentują hierarchię: Strona główna > Kategoria > Podkategoria > Produkt. Ich rola nie ogranicza się jednak tylko do ułatwiania życia użytkownikom – są też istotne z punktu widzenia SEO, o czym opowiemy szerzej w dalszej części artykułu.

Menu okruszkowe a breadcrumbs – różnice i podobieństwa

W polskim internecie często spotykamy się z określeniem „menu okruszkowe” lub „nawigacja okruszkowa”, podczas gdy w anglojęzycznych źródłach króluje termin „breadcrumbs”. Oba wyrażenia odnoszą się do tego samego elementu, choć czasem „menu okruszkowe” bywa mylnie utożsamiane z menu głównym lub bocznym. W praktyce breadcrumbs to zawsze ścieżka prowadząca od strony głównej do aktualnej podstrony, wizualizująca strukturę serwisu. Nazwa nawiązuje do bajki o Jasiu i Małgosi, którzy zostawiali za sobą okruszki chleba, by nie zgubić drogi powrotnej. Dziś te cyfrowe okruszki pomagają nie tylko użytkownikom, ale i wyszukiwarkom. Warto dodać, że w środowisku projektantów UX i SEO coraz częściej używa się angielskiego terminu, zwłaszcza w kontekście implementacji technicznej i optymalizacji pod Google.

Jak breadcrumbs wyglądają na stronie?

Najczęściej breadcrumbs mają postać poziomej listy linków oddzielonych symbolem „>”, ukośnikiem „/” lub innym graficznym separatorem. Przykład: Strona główna > Blog > SEO > Breadcrumbs. Pierwszy i każdy kolejny element (poza ostatnim) to aktywny link, umożliwiający szybki powrót do wybranego poziomu. Okruszki najczęściej umieszczane są tuż pod nagłówkiem strony lub nad tytułem artykułu – tam, gdzie użytkownik spodziewa się znaleźć wskazówkę nawigacyjną. W sklepach internetowych breadcrumbs często zawierają także wybrane filtry lub atrybuty produktu, co jeszcze bardziej ułatwia orientację. Niektóre strony stosują breadcrumbs także w wersji mobilnej, dbając o ich responsywność i czytelność. Ciekawostka: coraz częściej breadcrumbs pojawiają się również w wynikach wyszukiwania Google, jako tzw. rich snippets, co zwiększa widoczność strony i zachęca do kliknięcia.

Jak działają breadcrumbs? Rola w nawigacji i UX

Breadcrumbs pełnią rolę drogowskazu, który pozwala użytkownikowi szybko zorientować się, gdzie się znajduje i jak wrócić do poprzednich sekcji serwisu. Ich obecność skraca czas poszukiwania informacji i zmniejsza frustrację związaną z zagubieniem w gąszczu podstron. Dzięki okruszkom użytkownik nie musi wielokrotnie klikać przycisku „wstecz” w przeglądarce – wystarczy jedno kliknięcie w odpowiedni poziom nawigacji. To szczególnie ważne w sklepach internetowych, blogach tematycznych czy rozbudowanych portalach informacyjnych, gdzie struktura bywa bardzo złożona. Co ciekawe, dobrze zaprojektowane breadcrumbs potrafią wyraźnie poprawić wskaźniki zaangażowania użytkowników i sprawić, że chętniej eksplorują oni kolejne sekcje strony. To narzędzie, które – choć na pierwszy rzut oka wydaje się drobiazgiem – w praktyce potrafi odmienić doświadczenie korzystania z serwisu.

Breadcrumb Navigation a doświadczenie użytkownika (UX)

Nie da się ukryć, że breadcrumbs to jeden z tych elementów, które użytkownicy doceniają, nawet jeśli nie zawsze zwracają na nie świadomie uwagę. Ich obecność sprawia, że serwis wydaje się bardziej uporządkowany, logiczny i przyjazny. Breadcrumbs pozwalają na szybkie cofnięcie się do wyższego poziomu, bez konieczności szukania odpowiedniego linku w menu głównym czy wracania do strony startowej. To szczególnie ważne na stronach z wielopoziomową strukturą, gdzie nawigacja bywa wyzwaniem. Z perspektywy UX breadcrumbs redukują tzw. cognitive load, czyli obciążenie poznawcze – użytkownik nie musi zastanawiać się, jak wrócić do poprzedniej kategorii, bo ścieżka jest zawsze widoczna. Warto też dodać, że breadcrumbs mogą zwiększać poczucie kontroli nad procesem eksploracji strony, co przekłada się na większą satysfakcję i chęć powrotu do serwisu w przyszłości.

Wpływ breadcrumbs na współczynnik odrzuceń (bounce rate)

Jednym z największych wyzwań właścicieli stron internetowych jest ograniczenie współczynnika odrzuceń, czyli sytuacji, gdy użytkownik opuszcza stronę po obejrzeniu tylko jednej podstrony. Breadcrumbs mogą znacząco pomóc w tym zakresie. Gdy użytkownik trafia na konkretny artykuł lub produkt, breadcrumbs pokazują mu, gdzie znajduje się w strukturze serwisu i jakie inne treści może jeszcze odkryć. To zachęca do kliknięcia w wyższy poziom (np. kategorię lub dział tematyczny) i dalszego eksplorowania strony. W praktyce obecność breadcrumbs często prowadzi do wydłużenia czasu spędzanego na stronie oraz zwiększenia liczby przeglądanych podstron. Zaskakujące, jak często tak proste rozwiązanie może wpłynąć na tak istotne wskaźniki. Oczywiście, nie jest to jedyny czynnik wpływający na bounce rate, ale z pewnością jeden z najłatwiejszych do wdrożenia i przynoszących szybkie efekty.

Typy breadcrumbs: lokalizacyjne, atrybutowe i historyczne

Choć na pierwszy rzut oka breadcrumbs wydają się prostym narzędziem, w rzeczywistości występują w kilku wariantach, z których każdy odpowiada na inne potrzeby użytkowników. Najczęściej spotykamy trzy główne typy: breadcrumbs lokalizacyjne, atrybutowe oraz historyczne. Wybór odpowiedniego rodzaju zależy od charakteru serwisu, jego struktury oraz oczekiwań użytkowników. Warto znać różnice między nimi, by zaprojektować nawigację idealnie dopasowaną do specyfiki strony. Odpowiedni typ breadcrumbs może zwiększyć przejrzystość, skrócić ścieżkę do kluczowych treści i jeszcze bardziej poprawić doświadczenie użytkownika.

Breadcrumbs lokalizacyjne (location-based)

To najpopularniejszy i najbardziej intuicyjny typ breadcrumbs. Pokazuje on aktualne miejsce użytkownika w strukturze serwisu, prowadząc od strony głównej przez kolejne poziomy kategorii aż do konkretnej podstrony. Przykład: Strona główna > Moda damska > Sukienki > Letnie sukienki. Tego typu breadcrumbs doskonale sprawdzają się w sklepach internetowych, blogach czy portalach informacyjnych, gdzie istnieje wyraźna hierarchia treści. Ich zaletą jest prostota i przejrzystość – użytkownik od razu widzi, jak głęboko znajduje się w strukturze i jak może wrócić do szerszego kontekstu. Breadcrumbs lokalizacyjne pomagają też wyszukiwarkom zrozumieć architekturę strony, co przekłada się na lepsze indeksowanie i wyższą pozycję w wynikach wyszukiwania.

Breadcrumbs atrybutowe (attribute-based)

Ten typ breadcrumbs jest szczególnie popularny w sklepach internetowych, gdzie użytkownicy korzystają z różnorodnych filtrów i atrybutów produktów. Breadcrumbs atrybutowe pokazują nie tyle ścieżkę w strukturze serwisu, co wybrane cechy, które doprowadziły użytkownika do danego wyniku. Przykład: Strona główna > Buty > Kolor: czarny > Rozmiar: 42. Dzięki temu użytkownik może szybko usunąć wybrany filtr lub zmienić atrybut, bez konieczności zaczynania wyszukiwania od nowa. To rozwiązanie znacząco ułatwia zakupy online i skraca czas potrzebny na znalezienie idealnego produktu. Warto jednak pamiętać, że breadcrumbs atrybutowe nie zastępują klasycznych breadcrumbs lokalizacyjnych – najlepiej stosować je jako uzupełnienie, szczególnie na stronach z rozbudowanymi opcjami filtrowania.

Breadcrumbs historyczne (history-based)

Breadcrumbs historyczne to rozwiązanie mniej popularne, ale w niektórych przypadkach bardzo użyteczne. Odzwierciedlają one indywidualną ścieżkę nawigacji użytkownika, podobnie jak historia przeglądarki. Przykład: jeśli użytkownik przeglądał najpierw kategorię „Promocje”, potem „Nowości”, a następnie konkretny produkt, breadcrumbs historyczne pokażą właśnie tę trasę. To narzędzie przydatne w aplikacjach webowych lub serwisach, gdzie użytkownicy często przeskakują między różnymi sekcjami. Warto jednak pamiętać, że ten typ breadcrumbs może być mniej czytelny dla nowych użytkowników i trudniejszy do zaimplementowania, dlatego najczęściej spotykamy go jako dodatek do klasycznych okruszków lokalizacyjnych.

Dlaczego breadcrumbs są ważne dla SEO?

Okruszki nawigacyjne to nie tylko wygoda dla użytkownika, ale także potężne narzędzie wspierające pozycjonowanie strony. Współczesne algorytmy Google coraz większą wagę przywiązują do przejrzystości struktury serwisu, logicznego linkowania wewnętrznego i dostępności informacji. Breadcrumbs spełniają wszystkie te kryteria – pomagają robotom wyszukiwarki zrozumieć hierarchię strony, ułatwiają indeksowanie podstron i poprawiają ogólną jakość serwisu. Dodatkowo, odpowiednio wdrożone breadcrumbs mogą pojawiać się w wynikach wyszukiwania jako tzw. rich snippets, zwiększając widoczność strony i zachęcając do kliknięcia. To jeden z tych elementów, które – choć z pozoru niewielkie – mogą przynieść wymierne korzyści w walce o lepsze pozycje w Google.

Breadcrumbs a struktura strony i linkowanie wewnętrzne

Jednym z filarów skutecznego SEO jest logiczna, przejrzysta struktura strony oraz dobrze zaplanowane linkowanie wewnętrzne. Breadcrumbs idealnie wpisują się w tę koncepcję – każdy element ścieżki to link prowadzący do wyższego poziomu w hierarchii serwisu. Dzięki temu roboty Google mogą łatwiej „przechodzić” między podstronami, lepiej rozumieć ich powiązania i szybciej indeksować nowe treści. Okruszki nawigacyjne zapobiegają powstawaniu tzw. sierot (stron bez linków prowadzących do nich) i wspierają równomierne rozłożenie mocy SEO (tzw. link juice) w obrębie całego serwisu. W praktyce wdrożenie breadcrumbs to jeden z najprostszych sposobów na poprawę struktury linków i zwiększenie widoczności strony w wyszukiwarkach.

Rich snippets i wyświetlanie breadcrumbs w wynikach Google

Coraz częściej można zauważyć, że Google wyświetla breadcrumbs bezpośrednio w wynikach wyszukiwania, zamiast klasycznego adresu URL. Takie rozwiązanie nie tylko wygląda estetycznie, ale także pozwala użytkownikowi od razu zorientować się, gdzie w strukturze serwisu znajduje się dana podstrona. To tzw. rich snippets, czyli rozszerzone fragmenty wyników, które zwiększają klikalność (CTR) i przyciągają uwagę. Aby breadcrumbs pojawiły się w Google, konieczne jest ich prawidłowe oznaczenie za pomocą danych strukturalnych (Schema.org). Warto regularnie sprawdzać poprawność wdrożenia w narzędziu Google Search Console lub dedykowanych checkerach. Pamiętaj, że nawet najlepiej zaprojektowane breadcrumbs nie pojawią się w wynikach, jeśli nie zadbasz o odpowiednie mikrodane!

Współpraca breadcrumbs z danymi strukturalnymi (Structured Data, Schema.org, BreadcrumbList)

Dane strukturalne to specjalny sposób oznaczania elementów strony, który pozwala wyszukiwarkom lepiej zrozumieć jej zawartość. W przypadku breadcrumbs najczęściej stosuje się mikrodane Schema.org, a konkretnie typ BreadcrumbList. Dzięki temu Google i inne wyszukiwarki mogą automatycznie rozpoznać ścieżkę nawigacyjną i wyświetlić ją w wynikach wyszukiwania. Implementacja może odbywać się na kilka sposobów: za pomocą znaczników HTML, mikrodanych, JSON-LD lub dedykowanych wtyczek w systemach CMS. Kluczowe jest zachowanie poprawnej struktury i regularne testowanie wdrożenia w Google Search Console. Warto pamiętać, że prawidłowe oznaczenie breadcrumbs to nie tylko kwestia SEO, ale także zgodności z najnowszymi standardami projektowania stron internetowych.

Jak wdrożyć breadcrumbs na swojej stronie? Praktyczne wskazówki

Wdrożenie breadcrumbs nie musi być trudne – wszystko zależy od technologii, w której zbudowana jest Twoja strona. Możesz postawić na ręczną implementację (np. w HTML, CSS i JavaScript), skorzystać z gotowych rozwiązań dostępnych w popularnych systemach CMS (jak WordPress) lub wykorzystać dedykowane wtyczki. Kluczowe jest, by breadcrumbs były czytelne, dostępne dla wszystkich użytkowników (także tych korzystających z czytników ekranu) i zgodne z wytycznymi Google dotyczącymi danych strukturalnych. Poniżej znajdziesz kilka praktycznych porad, które ułatwią Ci wybór najlepszej metody i uniknięcie typowych błędów.

Ręczna implementacja breadcrumbs – HTML, CSS i JavaScript

Jeśli budujesz stronę od podstaw lub korzystasz z autorskiego rozwiązania, breadcrumbs możesz zaimplementować samodzielnie. Wystarczy utworzyć listę linków (np. w tagu <nav aria-label="Breadcrumb">), zadbać o odpowiednie oddzielenie poziomów (np. symbolem „>”) i ostylować całość za pomocą CSS. Warto pamiętać o zasadach dostępności (Web Accessibility) – breadcrumbs powinny być czytelne dla osób korzystających z czytników ekranu, dlatego stosuj atrybuty ARIA i odpowiednią semantykę HTML. Jeśli chcesz, by breadcrumbs były dynamiczne (np. zmieniały się w zależności od wybranych filtrów), możesz wykorzystać JavaScript do generowania ścieżki nawigacyjnej w locie. Nie zapomnij także o responsywności – na urządzeniach mobilnych breadcrumbs powinny być równie czytelne i łatwe w obsłudze, jak na desktopie.

Breadcrumbs w WordPress – wtyczki i gotowe rozwiązania

WordPress to jeden z najpopularniejszych systemów CMS, w którym wdrożenie breadcrumbs jest wyjątkowo proste dzięki szerokiej gamie wtyczek. Najczęściej wybierane rozwiązania to Yoast SEO, Breadcrumb NavXT oraz Rank Math. Wtyczki te pozwalają na szybkie dodanie breadcrumbs do motywu, konfigurację wyglądu, separatorów i integrację z danymi strukturalnymi Schema.org. Wiele motywów (np. GeneratePress, Divi, Betheme) oferuje własne, wbudowane rozwiązania breadcrumbs, które wystarczy aktywować w ustawieniach. Jeśli zależy Ci na pełnej kontroli, możesz także skorzystać z własnych funkcji PHP i hooków WordPressa, by dostosować breadcrumbs do specyfiki Twojego serwisu. Pamiętaj, by regularnie aktualizować wtyczki i testować ich zgodność z najnowszymi wytycznymi Google.

Dodawanie danych strukturalnych – Schema.org i JSON-LD

Aby breadcrumbs były widoczne nie tylko dla użytkowników, ale także dla wyszukiwarek, konieczne jest ich oznaczenie za pomocą danych strukturalnych. Najpopularniejszym standardem jest Schema.org, a konkretnie typ BreadcrumbList. Możesz wdrożyć mikrodane bezpośrednio w kodzie HTML (np. za pomocą atrybutów itemprop, itemscope, itemtype) lub skorzystać z formatu JSON-LD, który umieszcza dane w specjalnym skrypcie w sekcji <head> strony. Wtyczki WordPress (np. Yoast SEO) często generują mikrodane automatycznie, ale warto sprawdzić ich poprawność w narzędziu Google Search Console lub Google Rich Results Test. Pamiętaj, że błędnie wdrożone dane strukturalne mogą sprawić, że breadcrumbs nie pojawią się w wynikach wyszukiwania lub będą wyświetlane nieprawidłowo.

Najlepsze praktyki i najczęstsze błędy przy projektowaniu breadcrumbs

Choć wdrożenie breadcrumbs wydaje się proste, w praktyce nietrudno o błędy, które mogą obniżyć ich skuteczność lub wręcz zniechęcić użytkowników do korzystania z serwisu. Kluczowe jest nie tylko prawidłowe rozmieszczenie i oznaczenie breadcrumbs, ale także dbałość o ich czytelność, dostępność i zgodność z hierarchią strony. Poniżej znajdziesz kilka sprawdzonych wskazówek oraz ostrzeżeń przed najczęstszymi pułapkami, które warto mieć na uwadze podczas projektowania nawigacji okruszkowej.

Gdzie umieszczać breadcrumbs na stronie?

Optymalne miejsce dla breadcrumbs to górna część strony, tuż pod nagłówkiem lub nad tytułem głównym podstrony. Dzięki temu użytkownik od razu widzi, gdzie się znajduje i jak może wrócić do poprzednich sekcji. Ważne, by breadcrumbs nie konkurowały z menu głównym ani nie były ukryte w gąszczu innych elementów interfejsu. Unikaj umieszczania okruszków na samym dole strony lub w bocznych panelach – tam użytkownicy rzadko ich szukają. Warto też zadbać o spójność – breadcrumbs powinny pojawiać się na wszystkich podstronach, które są częścią hierarchii serwisu, a nie tylko na wybranych. Przemyślane rozmieszczenie zwiększa szanse, że użytkownicy rzeczywiście skorzystają z tego narzędzia.

Dostępność i responsywność breadcrumbs

W dobie rosnącej liczby użytkowników mobilnych i wymogów dostępności (WCAG), breadcrumbs muszą być czytelne i łatwe w obsłudze na każdym urządzeniu. Zadbaj o odpowiedni kontrast kolorów, wielkość czcionki i odległości między elementami – szczególnie na smartfonach i tabletach. Stosuj semantyczne znaczniki HTML (np. <nav aria-label="Breadcrumb">), by breadcrumbs były zrozumiałe dla czytników ekranu i osób z niepełnosprawnościami. Warto też testować breadcrumbs w różnych przeglądarkach i na różnych rozdzielczościach ekranu, by mieć pewność, że zawsze wyglądają i działają prawidłowo. Responsywność i dostępność to dziś nie luksus, lecz standard, którego oczekują zarówno użytkownicy, jak i wyszukiwarki.

Czego unikać przy wdrażaniu breadcrumbs?

Najczęstsze błędy to duplikowanie ścieżek (np. powtarzanie tych samych poziomów), brak integracji z rzeczywistą hierarchią strony, nieczytelność (zbyt mała czcionka, słaby kontrast) oraz brak aktywnych linków na poszczególnych poziomach. Unikaj też zbyt długich breadcrumbs, które zajmują pół ekranu – jeśli struktura serwisu jest bardzo rozbudowana, rozważ skracanie ścieżki lub stosowanie rozwijanych elementów. Pamiętaj, by nie traktować breadcrumbs jako substytutu menu głównego – to narzędzie uzupełniające, a nie podstawowe. Ostatni element breadcrumbs (aktualna podstrona) powinien być nieklikalny i wyraźnie oznaczony, by użytkownik nie miał wątpliwości, gdzie się znajduje. I wreszcie: nie zapominaj o testowaniu – nawet najlepiej zaprojektowane breadcrumbs mogą nie działać poprawnie bez regularnych testów i aktualizacji.

Podsumowanie: Czy warto stosować breadcrumbs na stronie?

Breadcrumbs to niewielki, ale niezwykle skuteczny element nawigacji, który przynosi korzyści zarówno użytkownikom, jak i właścicielom stron internetowych. Ułatwiają orientację, skracają ścieżkę do kluczowych treści, poprawiają doświadczenie użytkownika i wspierają SEO. Ich wdrożenie nie jest trudne – wystarczy odrobina uwagi, znajomość najlepszych praktyk i regularne testowanie. Jeśli zależy Ci na nowoczesnej, przyjaznej i skutecznej stronie internetowej, breadcrumbs powinny znaleźć się na liście Twoich priorytetów. Zachęcam do przemyślanego projektowania nawigacji okruszkowej i dalszego zgłębiania tematu – efekty mogą Cię pozytywnie zaskoczyć!

FAQ

Co to są breadcrumbs na stronie internetowej?

Breadcrumbs, czyli nawigacja okruszkowa, to element interfejsu wyświetlający ścieżkę prowadzącą od strony głównej do aktualnie oglądanej podstrony. Ułatwiają użytkownikom orientację w strukturze serwisu i szybki powrót do wyższych poziomów nawigacji.

Jakie są główne typy breadcrumbs?

Wyróżniamy trzy główne typy breadcrumbs: lokalizacyjne (pokazujące miejsce w strukturze strony), atrybutowe (prezentujące wybrane filtry lub cechy produktu, szczególnie w e-commerce) oraz historyczne (odzwierciedlające indywidualną ścieżkę nawigacji użytkownika).

Czy breadcrumbs są ważne dla SEO?

Tak, breadcrumbs wspierają SEO poprzez poprawę struktury linków wewnętrznych, ułatwienie indeksowania przez roboty Google oraz możliwość wyświetlania w wynikach wyszukiwania jako rich snippets, co zwiększa widoczność i CTR strony.

Jak wdrożyć breadcrumbs na stronie WordPress?

Najłatwiej skorzystać z dedykowanych wtyczek, takich jak Yoast SEO, Breadcrumb NavXT czy Rank Math. Wiele motywów oferuje też własne rozwiązania. Wtyczki te umożliwiają szybkie dodanie breadcrumbs, konfigurację wyglądu oraz integrację z danymi strukturalnymi Schema.org.

Jak oznaczyć breadcrumbs danymi strukturalnymi?

Najpopularniejszym standardem jest Schema.org, typ BreadcrumbList. Mikrodane można wdrożyć w kodzie HTML lub za pomocą formatu JSON-LD. Warto sprawdzać poprawność wdrożenia w Google Search Console lub narzędziu Rich Results Test.

Gdzie najlepiej umieścić breadcrumbs na stronie?

Optymalne miejsce to górna część strony, tuż pod nagłówkiem lub nad tytułem podstrony. Dzięki temu breadcrumbs są dobrze widoczne i intuicyjne dla użytkownika, co zwiększa szansę na ich wykorzystanie.

Jakie błędy najczęściej popełnia się przy wdrażaniu breadcrumbs?

Do najczęstszych błędów należą: duplikowanie ścieżek, brak integracji z hierarchią strony, nieczytelność, zbyt długa ścieżka oraz brak aktywnych linków. Ważne jest także dbanie o dostępność i responsywność breadcrumbs na różnych urządzeniach.